جای خالی بنگاههای کوچک و متوسط در صنایع معدنی
یکی از نکات بااهمیت که زمینه توسعه صنایع کوچک و متوسط را فراهم میکند، استفاده از فنآوریهای جدید در تولید است. اما متأسفانه صنایع ما از تجهیزات قدیمی استفاده و کالای بیکیفیت تولید میکنند، بنابراین تنها در صورت مدرن سازی میتوانیم انتظار رشد و پیشرفت را از فعالیت صنایع داشته باشیم.
در سالهای اخیر، کسب و کارهای کوچک و متوسط در اقتصاد جایگاه ویژهای را به خود اختصاص دادهاند. این مجموعهها با وجود اشتغالزایی قابل توجهی که دارند، هنوز در ایران آنطور که باید مورد توجه قرار نگرفتهاند.
به گزارش روابط عمومي سازمان صنايع كوچك و شهركهای صنعتی ايران به نقل از "صمت"، این توجه در برخی حوزهها هم به مراتب کمتر است. از صنایع معدنی و فلزی میتوان بهعنوان یکی از بخشهایی نام برد که کسب و کارهای کوچک نتوانستهاند جایگاهی را در آنها بهدست آورند. بخشی از این ضعف را میتوان به تولید با بهرهوری بالا در واحدهای بزرگ مقیاس نسبت داد. اما همچنان فضا برای فعالیت واحدهای بهویژه متوسط وجود دارد. این فضا بهویژه در حوزه صنایع پایین دستی و همچنین فرآوری مواد معدنی معادن کوچک مقیاس وجود دارد. اما صنایع بزرگ از چنان صدای رسایی برخوردار هستند که در طول این سالها مانع شنیده شدن صدای صنایع کوچک و متوسط شدهاند؛ گویی این صنایع تمام توجه و حمایتهای دولتی را از آن خود کردهاند.
این بیتوجهی درحالی است که توسعه کسب و کارهای کوچک و متوسط میتواند تأثیر بسزایی بر بهبود وضعیت اقتصادی کشورهای درحال توسعه و کمتر توسعه یافته داشته باشد؛ بهویژه که اغلب این مجموعهها از انعطافپذیری بیشتری برخوردار هستند و کارآفرینی و خلاقیت بیشتری در آنها ایجاد میشود. این بنگاه عامل جذب و اشتغال بخش عظیمی از جمعیت کشور و آموزش نیروی کار ماهر هستند.
بنگاههای بزرگ دولتی، مرکز توجه دولت
يك کارشناس فولادی در گفتوگو با "صمت" اظهار داشت: بنگاههای خرد، کوچک و متوسط در اغلب اقتصادهای توسعه یافته از اثرگذاری ویژهای برخوردارند، موقعیتهای شغلی متعددی را ایجاد میکنند و در همین حال سهم قابل قبولی از صادرات و ارزش آفرینی را در اختیار دارند. این بنگاهها در ایران هم سهم قابل توجهی از اشتغالزایی را برعهده دارند، با این وجود، سهم محدودی از تولید و صادرات در اختیار آنهاست. در همین حال چندان مورد توجه و حمایت وزارت صنعت، معدن و تجارت هم نیستند. در واقع، بنگاههای بزرگ، مرکز اصلی حمایت متولیان دولتی بهشمار میروند. این نگاه بهویژه در صنایع معدنی حکمفرماست، یعنی صنایع بزرگ از جایگاه ویژه و اثرگذاری در اقتصاد برخوردارند، به همین سبب نیز رابطهای دوسویه میان آنها و سیاستگذاران شکل گرفته تا جایی که همواره تعدادی از اعضای هیأت مدیره یا مدیرعامل این مجموعههای بزرگ از سوی دولت انتخاب میشوند. در چنین فضایی پیداست که عملکرد صنایع کوچک و متوسط که اغلب به بخش خصوص تعلق دارند، از اولویت برخوردار نیست. این بیمهری درحالی است که صنایع بزرگ اغلب توان لابی و همفکری دارند، بنابراین میتوانند از پس كار خود بربیایند.
احسان سلطانی افزود: صنایع معدنی از ظرفیت ویژهای برای ایجاد و توسعه صنایع کوچک و متوسط در کشور ما برخوردار هستند. با این وجود، این بخش هنوز آنطور که باید در کشور ما مورد توجه قرار نگرفته است و جای رشد بیشتری دارد. توجه به این نکته ضروری بهنظر میرسد که مدیریت واحدهای کوچک و متوسط اغلب در اختیار بخش خصوصی است. همین موضوع را باید علت اصلی عدم توجه دولت و رشد نیافتگی آنها دانست.
وی اضافه كرد: بررسیهای انجام شده حکایت از آن دارد که استانهایی که صنایع کوچک و متوسط در آنها رشد کردهاند، توسعه یافتهتر هستند. به عنوان نمونه، استانهای اصفهان، یزد، قزوین، مرکزی و آذربایجان شرقی از ساختار غنی در حوزه صنایع کوچک و متوسط برخوردار هستند و در همین حال از منظر توسعه یافتگی و ثروت در شرایط بهتری قرار دارند. در واقع، وجود شرکتهای بزرگ در استانها به اندازه تقویت صنایع کوچک و متوسط، زمینه رشد و توسعه منطقه را فراهم نکرده است. البته وجود بسیاری از شرکتهای بزرگ زمینه توسعه آن منطقه را فراهم میکند، اما در مجموع تأثیرگذاری صنایع کوچک و متوسط بیشتر است. به عنوان نمونه، ایجاد شرکتهای معدن و صنایع معدنی بزرگی مانند گل گهر، مس سرچشمه، چادرملو و ... در منطقه خودشان از منظر توسعه اثرگذار بوده است. در تشریح این ادعا میتوان وضعیت دو استان کرمان و یزد را مقایسه کرد. استانهای کرمان و یزد ساختار مشابه اقلیمی دارند. کرمان حتی از منظر ذخائر معدنی قویتر از یزد است. با این وجود، استان یزد در مقایسه با کرمان، توسعه یافتهتر است. دلیل آن را هم میتوان به عدم پیشرفت صنایع کوچک و متوسط در استان کرمان نسبت داد.
اين کارشناس فولادی گفت: ما در ایران با شکافی میان واحدهای خرد و بزرگ روبهرو هستیم؛ یعنی صنایع خرد و کوچک ایجاد میشوند، اما به دلیل مشکلات اقتصادی حاکم بر کشور و نبود حمایت از سوی متولیان امر، این صنایع به سمت و سوی ورشکستگی پیش میروند. در واقع واحدهای متعلق به بخش خصوصی کوچک ماندهاند.
کوچکها در بحرانها، آسیبپذیر هستند
يك کارشناس اقتصادی نيز در گفتوگو با "صمت" درباره جایگاه شرکتهای کوچک و متوسط بهویژه در حوزه معدن و صنایع معدنی در کشور ما گفت: متأسفانه در ایران به هیچیک از صنایع بها داده نمیشود. صنایع کوچک، متوسط و حتی بزرگ به حال خود رها شدهاند. در واقع بخش تولید در طول سالیان گذشته مورد توجه نبوده و فضای مناسبی برای کسب و کار فراهم نشده است، بنابراین در چنین شرایطی صنایع بزرگ و کوچک با مشکلات جدی روبهرو هستند. عدم امکان واردات قطعات و تجهیزات از خارج کشور و دشوار بودن فروش محصولات به بازارهای بینالمللی را باید مهمترین مشکل صنایع کوچک و متوسط در کشور دانست، بنابراین این صنایع آسیبپذیری قابل توجهی نسبت به بحرانها دارند.
محمد قلی یوسفی افزود: صنایع کوچک و بزرگ مکمل یکدیگر هستند. صنایع کوچک میتوانند بهعنوان پیمانکاران صنایع بزرگ فعالیت کنند. وقتی صنایع بزرگ مشکل دارند، صنایع کوچک هم به مشکل برمیخورند. گفتنی است برخی چالشهای اقتصادی همه صنایع را فارغ از اندازه، تعداد نیروی کار و سرمایهگذاری تحت تأثیر قرار میدهد که از جمله این مشکلات اقتصادی میتوان به بیثباتی در سیاستگذاریهای کلان اقتصادی، نداشتن استراتژی روشن برای آینده، تحریمهای بینالمللی، تورم و بحرانهای داخلی اشاره کرد. طبیعی است که در چنین فضای نامساعدی و با تغییر مداوم شرایط کسب و کارها هزینههای تولید هر روزه بالا میرود و تولید کنندگان با چالشهای جدی روبهرو میشوند. البته شرایط همه صنایع یکسان نیست و آسیبپذیری مشابهی در مقابل مشکلات ندارند، اما روند توسعه و بهبود تولید در فضای باز اقتصادی حاصل میشود که از موقعیت کنونی ما فاصله بسیاری دارد.
وی اضافه کرد: توجه به این نکته ضروری بهنظر میرسد که از منظر تئوریهای اقتصادی، ایجاد واحدهای کوچک و متوسط سهم اثرگذاری در توسعه اقتصادی و اشتغالزایی دارد، اما در حال حاضر امکان ایجاد و توسعه این صنایع مهیا نیست. شرایط کشور برای سرمایهگذاری و فعالیتهای تولیدی مساعد نیست. بازدهی تولید پایین و بازدهی فعالیتهای تجاری بسیار بالاست، بنابراین انگیزهای برای سرمایهگذاری در فعالیت تولیدی وجود ندارد. یکی از نکات بااهمیت که زمینه توسعه صنایع کوچک و متوسط را فراهم میکند، استفاده از فنآوریهای جدید در تولید است. اما متأسفانه صنایع ما از تجهیزات قدیمی استفاده و کالای بیکیفیت تولید میکنند، بنابراین تنها در صورت مدرن سازی میتوانیم انتظار رشد و پیشرفت را از فعالیت صنایع داشته باشیم.
نظر دهید